Brengt AI de artiest in ons naar boven?

Aan de kern van de bescherming van creatieve output zoals afbeeldingen, ligt het auteursrecht. Opdat er sprake zou zijn van auteursrecht dient er sprake te zijn van:

1. Een werk, uitgedrukt in een concrete vorm (dus geen loutere ideeën of concepten);
2. Dat het resultaat is van een creatieve (menselijke) activiteit;
3. En bovendien origineel is (een uniek karakter heeft door de eigen creatieve stempel van de auteur).

De regelgeving die auteursrecht specifiek toepast op AI-modellen is relatief beperkt: enerzijds biedt de EU DSM-richtlijn 2 uitzonderingen specifiek van toepassing op tekst- en datamining. De EU AI-Act zet dan weer in artikel 53 verplichtingen voor de aanbieders een general-purpose AI’s om te voorzien in een beleid dat conform de regels van auteursrecht en naburige rechten is en een overzicht van welke zaken gebruikt zijn in het trainen van het model.

Voor de concrete toepassing van deze relatief nieuwe regels is het nog wachten op de eerste rechtspraak, maar in ieder geval liggen de verplichtingen van de aanbieder dus voor nu in de trainingsfase en niet in de output die een gebruiker genereert.

Wat betreft een specifieke of conceptuele stijl, deze kan voorlopig niet beschermd worden onder het auteursrecht. Het betreft geen ‘werk’ en is vooral niet voldoende nauwkeurig te definiëren (hoewel de parameters die AI-tools blijkbaar vast kunnen stellen hier mogelijk nog verandering in kunnen brengen).

Dat de stijl van de output niet beschermd is, neemt niet weg dat de foto of afbeelding die wordt ‘omgezet’ door de AI, ook een auteur heeft. Het exclusief reproductierecht van de auteur brengt mee dat men niet zomaar een werk kan recreëren en verspreiden, ook al is het ‘in een andere stijl’ of via een ander medium.

Een bekend voorbeeld in het Belgisch recht is de plagiaatzaak van kunstenaar Luc Tuymans voor het recreëren van een foto van fotografe Katrijn Van Giel. Hier werd namelijk besloten dat het schilderij van Tuymans duidelijk elementen heeft overgenomen die de originaliteit van de foto uitmaken.

Hoewel bekritiseert, zouden er volgens deze redenering dus ook onvoldoende duidelijke verschillen zijn met de foto van Van Giel, waardoor er ook geen sprake kon zijn van een parodie-uitzondering.
Deze zaak werd echter wel afgesloten met een schikking en is dus niet voor hogere hoven verschenen ter beoordeling.

Dit hangt van geval tot geval af: mogelijk wordt enkel de compositie of het onderwerp van de oorspronkelijke foto overgenomen en komen andere creatieve keuzes van de oorspronkelijke auteur niet terug in het AI-gegenereerd werk. Indien echter voldoende van het unieke karakter van de originele foto ook in de nieuwe afbeelding herkend kan worden, kan er mogelijk sprake zijn van een inbreuk wanneer je dergelijke afbeelding maakt en commercieel verspreid.

Gebruik zoveel mogelijk je eigen creatieve input, zodat het werk als jouw eigendom wordt beschouwd en niet als dat van iemand anders.