Bescherming van fictieve merken in de reële wereld

Fictieve merken kunnen een essentiële rol spelen in films, boeken of videogames. Het gebruik van fictieve merken maakt het immers mogelijk om een fictief universum levendiger en geloofwaardiger te maken. Fictieve merken kunnen zelfs een grote mate van bekendheid genieten in de popcultuur, denk aan iconische voorbeelden zoals de fastfoodketen Los Pollos Hermanos uit Breaking Bad, Homer Simpson’s geliefde Duff Beer, of de fameuze Wonka Bars van Willy Wonka. Maar kunnen deze fictieve merken ook beschermd worden als merk in de reële wereld?

De juridische uitdagingen voor registratie

Voor de registratie van een fictief merk gelden dezelfde regels als voor een echt merk. De belangrijkste voorwaarden zijn dat het merk niet beschrijvend mag zijn en over voldoende onderscheidend vermogen moet beschikken. Dit is waar het voor sommige fictieve merken misgaat. 

Beschrijvende fictieve merken Sommige fictieve merken voldoen niet aan de voorwaarden omdat ze beschrijvend zijn. Denk bijvoorbeeld aan de fictieve merken Good Burger en The Grand Budapest Hotel uit de gelijknamige films, die louter de goederen en diensten beschrijven waar ze betrekking op hebben.  

Gebrek aan onderscheidend vermogen Een andere veelvoorkomende uitdaging is het gebrek aan onderscheidend vermogen. Wanneer een fictief merk te bekend is binnen de popcultuur, bestaat de kans dat het publiek het merk enkel ziet als een verwijzing naar de film of de karakters daarin. Het merk wordt dan niet meer gezien als een aanduiding van de herkomst van specifieke producten of diensten. Een voorbeeld hiervan is Pinocchio, waarvoor Disney geen merkregistratie kon verkrijgen vanwege een gebrek aan onderscheidend vermogen. 

De gebruiksplicht: een uitdaging voor fictieve merken

Zelfs wanneer een fictief merk met succes wordt geregistreerd, moet de merkhouder voldoen aan de zogenaamde gebruiksplicht. In het merkenrecht geldt dat een merk daadwerkelijk gebruikt moet worden voor de ingeschreven goederen of diensten, te rekenen vanaf vijf jaar na de registratie. Als er geen normaal gebruik kan worden aangetoond, kan de merkregistratie worden doorgehaald op verzoek van een derde. 

Voor een fictief biermerk Duff kan wellicht gebruik worden aangetoond voor entertainmentdiensten, zoals de verkoop van dvd’s, maar niet voor een daadwerkelijk biermerk. Het feit dat de naam wordt gebruikt in een fictief werk is niet voldoende om gebruik voor een biermerk in de reële wereld te bewijzen. 

Kan een fictief merk beschermd worden tegen derden?

Wat gebeurt er als een derde partij probeert om een fictief merk in de reële wereld te registreren? De rechtmatige eigenaar van het fictieve merk kan nog steeds optreden. Niet alleen kan er mogelijks een beroep worden gedaan op het gebrek aan onderscheidend vermogen of het beschrijvende karakter van de merknaam, maar ook op de grond van kwade trouw. 

Van kwade trouw is sprake wanneer het fictieve merk bekend is en de merkaanvraag wordt ingediend voor dezelfde goederen of diensten als die waarvoor het fictieve merk in de film werd gebruikt. Ook auteursrecht en het gemeen recht bieden mogelijkheden om op te treden tegen de registratie of het ongeoorloofd gebruik van een fictief merk. 

Bescherming buiten de merkregistratie

Hoewel het registreren van fictieve merken in de reële wereld niet eenvoudig is, betekent dit niet dat ze volledig onbeschermd zijn. Naast merkenrecht kan ook het auteursrecht of het gemeen recht worden ingeschakeld om de belangen van de rechtmatige eigenaar te beschermen. Het is dan ook sterk af te raden om een fictief merk te registreren of te gebruiken zonder toestemming. 

Wilt u meer weten over fictieve merken? Lees dan zeker ook onze vorige blog over dit onderwerp, waarin we dieper ingaan op product placement en defictionalisatie.